Ostatnich dwieście lat przyniosło Polsce – oprócz zmian cywilizacyjnych: społecznych, politycznych, gospodarczych – również niebywały rozwój języka. Zrazu posługiwanie się polszczyzną było skrępowane zakazami, a nawet bezpośrednio zagrożone eliminacją. Niewątpliwie jednak aż do roku 1918 to właśnie język pozwalał Polakom utrzymać „niewidzialne” państwo, jakim przez 123 lata zaborów była Polska. Po odzyskaniu niepodległości język stał się narzędziem ponownej integracji polskiego społeczeństwa. W czasach najnowszych przychodzi nam się mierzyć z globalizacją, która dotyka również sfery kultury i języka, który w znacznym stopniu nasyca się zapożyczeniami, przede wszystkim zaś – silnie anglicyzuje. Równocześnie zaś daje się zaobserwować renesans gwar i rozkwit odmian środowiskowych polszczyzny.

Zadaniem, które stawiamy przed uczestnikami panelu – badaczami języka zajmującymi się jego historią i współczesnością – jest zebranie najważniejszych faktów, zjawisk i tendencji w polszczyźnie w ostatnich dwustu latach. Historia polszczyzny zostanie ukazana na tle zjawisk ogólnokulturalnych i politycznych; paneliści przyjrzą się ponadto zjawiskom gramatycznym i odniosą się do współczesnych procesów językowych, być może także zaproponują periodyzację najnowszych dziejów polszczyzny.

W panelu udział wezmą:
prof. dr hab. Stanisław Dubisz
prof. dr hab. Andrzej Markowski
prof. dr hab. Krystyna Waszakowa
dr hab. Wanda Decyk-Zięba prof. UW
dr hab. Alina Kępińska prof. UW

W 1955 roku na Uniwersytecie Warszawskim powstała Katedra Teorii Literatury powołana przez Kazimierza Budzyka. Jeśli nie liczyć założonej w oddziale Łódzkiej Wolnej Wszechnicy w 1939 roku Katedry Historii i Teorii Literatury powierzonej Stefanii Skwarczyńskiej, była to pierwsza w Polsce instytucja z oficjalną nazwą nowej dyscypliny literaturoznawczej.
Nowej – czyli wykrystalizowanej ćwierć wieku wcześniej, w dekadach drugiej i trzeciej XX wieku w studenckich kołach polonistów Warszawy, Wilna i Poznania. Koło Warszawskie, którego Budzyk był członkiem, odgrywało wśród nich najważniejszą, założycielską rolę. Ogarniając stuletnią historię nowoczesnego polskiego literaturoznawstwa teoretycznego, można (za Januszem Sławińskim) powiedzieć, że ta studencka przeszłość była przyszłością. I, wbrew wszystkim proklamowanym metodologicznym zwrotom, przełomom, zerwaniom – pozostaje teraźniejszością, nawet pomimo tak dramatycznych politycznych nieciągłości, jak Marzec 1968 roku. Teraźniejszością – zapomnianą, czytaną na nowo – okazuje się jeszcze dalsza przeszłość, ta z początku wieku XIX.
Chciałoby się przypomnieć, a choćby tylko zasygnalizować ten stan rzeczy. Nie gwoli tworzenia gliptoteki. Czas przeszły i teraźniejszy zawsze nakładają się na siebie niczym na fotografii wykonanej techniką izohelii i tylko takie odczytywanie historii (przedmiotu wiedzy i wiary) jest rozumne. Jak nawoływał w połowie lat 30. potężny brodaty profesor historii starożytnej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Konstanty Chyliński, „do wszystkich diabłów, moi złoci, pamiętajcie, że wszelkie przekazywanie przeszłości komukolwiek ma o tyle sens, o ile byście zdołali wprawić w czaszkę takie oczy, które by widziały i z przeszłej, i z teraźniejszej perspektywy!”.
Panelową dyskusję zainicjują wystąpienia wspomnieniowe (prof. Zofii Mitosek), przypomnieniowe (Heleny Markowskiej, Artura Hellicha, Danuty Ulickiej), odpomnieniowe (Marzeny Franke) i dopiero do pamięci wprowadzane (Karoliny Szymaniak).

W panelu udział wezmą:
prof. dr hab. Zofia Mitosek
dr Artur Hellich
mgr Marzena Franke
mgr Helena Markowska

Celem panelu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy warszawska polonistyka wykształciła jakiś swój własny sposób uprawiania historii literatury i na czym polegała i polega jego specyfika. Spojrzymy na tę kwestię z perspektywy historii literatury poszczególnych epok, przypominając dokonania profesorów naszego wydziału w zakresie odkrywania nowych tekstów i nowych perspektyw badawczych, a także – różnych sposobów aktywizacji kontaktu z odległymi już w czasie dziełami. Chcielibyśmy zwrócić uwagę na obecny od dekad w dorobku warszawskich historyków literatury ścisły związek badań literaturoznawczych i kulturoznawczych, dokonań edytorskich i interpretacyjnych, a także badań komparatystycznych. W ostatnich latach wyraźnym tropem badawczym staje się refleksja nad literaturą polską w kontekście kulturowej historii Europy Środkowo-Wschodniej. Spróbujemy pokazać też miejsce warszawskiej polonistyki w dyskusjach metodologicznych ostatnich dekad, ważnych dla historyków literatury. "Warszawskie historie literatury" mają także swój wart przypomnienia wymiar biograficzny, z którego wynikały zainteresowania i naukowe fascynacje poszczególnych badaczy. Także – wymiar polityczny, tworzyli je bowiem również ci, którzy po r. 1968 odeszli z naszego Wydziału do Instytutu Badań Literackich PAN. Dylematy i wybory – zarówno te osobiste, jak i te wynikające z doświadczeń zbiorowych – to wart przypomnienia kontekst "warszawskich historii literatury".

W panelu udział wezmą:
prof. dr hab. Grażyna Borkowska
prof. dr hab. Roman Krzywy
prof. dr hab. Danuta Sosnowska
dr hab. Michał Kuziak prof. UW
dr hab. Urszula Kowalczuk
dr Mikołaj Golubiewski

Celem panelu dyskusyjnego Współczesna kultura polska jako wyzwanie dla humanistyki będzie próba zastanowienia się nad zadaniami humanistyki w związku z procesami zachodzącymi zarówno w polskim i globalnym systemie kulturowym, jak i tymi, które wynikają z dziejących się i nadchodzących przemian w ustroju i funkcjonowaniu polskich uczelni wyższych.

Panelowi temu towarzyszyć będzie wernisaż wystawy będącej efektem „Projektu Powiśle” opartego na twórczych metodach badania miasta i zrealizowanego przez studentów specjalizacji „Animacja kultury” w Instytucie Kultury Polskiej. Na wernisaż zapraszamy o 18.30.

W panelu udział wezmą:
prof. dr hab. Inga Iwasiów
dr hab. Iwona Kurz
dr hab. Tomasz Majewski
dr hab. Anna Nacher
dr hab. Andrzej W. Nowak
dr Tomasz Rakowski

O języku mówi się niekiedy, że jest ekranem życia narodu, narzędziem wspólnoty, podstawą komunikacji. Czy jest tak w istocie? Na ile język pomaga się do siebie zbliżyć ludziom z różnych światów? Na ile się zmienił? Czy wciąż potrafi łączyć pokolenia? Czy umiemy się nim posługiwać zrozumiale, precyzyjnie i poprawnie, a nade wszystko – przyjaźnie i z szacunkiem?

Pytania o to, jak funkcjonuje język w różnych sferach życia społecznego – w polityce, biznesie, Kościele, internecie i mediach społecznościowych, w prasie, radiu i telewizji, w szkołach, urzędach i w administracji, w medycynie, a także literaturze – skierujemy do przedstawicieli różnych pokoleń i środowisk, którzy językiem posługują się na co dzień w swojej pracy, którzy w języku pracują i z niego żyją.

W panelu udział wezmą:
prof. dr hab. Włodzimierz Gruszczyński
ks. dr hab. Andrzej Draguła prof. US
dr. hab. Jacek Wasilewski
dr Antonina Doroszewska
red. Jerzy Sosnowski
mgr Paulina Mikuła

Przebieg rozmowy wyznaczą następujące pytania / zagadnienia:

1. Faktyczna głębokość przemian zachodzących obecnie w literaturze: chwilowe mody czy trwałe zmiany?


2. Literatura najnowsza: kontynuacja przemian dokonujących się w dekadzie lat 90. i na początku stulecia czy nowa jakość?


3. Poznawcza użyteczność wobec tej literatury wielkich pojęć i kategorii porządkujących współczesną kulturę: postmodernizm, późna nowoczesność, ponowoczesność.


4. Miejsce literatury w strukturze kultury: możliwość utrzymania podziału na literaturę wysoką i niską (elitarną i popularną) czy zniesienie granicy?


5. Granice literatury w świetle najnowszej twórczości: poszerzanie obszarów nie-fikcji.


6. Wielkie funkcje literatury (poznawcza i etyczna): możliwe czy niemożliwe dzisiaj do wypełnienia?


7. (pytanie rezerwowe) Oczekiwanie na arcydzieło: czy w kontekście współczesnej kultury jeszcze zasadne?


8. (pytanie rezerwowe) Kondycja krytyki literackiej: powody i konsekwencje jej kryzysu / kresu.

W panelu udział wezmą:
prof. dr hab. Hanna Gosk
prof. dr hab. Józef Olejniczak
prof. dr hab. Piotr Śliwiński
prof. dr hab. Andrzej Zieniewicz
dr hab. Tomasz Cieślak prof. UŁ
dr hab. Marzena Woźniak-Łabieniec prof. UŁ
dr hab. Żaneta Nalewajk-Turecka

Celem panelu jest wymiana doświadczeń w budowaniu i realizowaniu programów dydaktycznych dostosowanych do wyzwań współczesności oraz potrzeb nowych pokoleń studentów.

Prowadząca: dr hab. Marta Zimniak-Hałajko

12.30 – 12.45

dr Weronika Parfianowicz-Vertun, dr Piotr Kubkowski – Wychodząc poza Uniwersytet (Instytut Kultury Polskiej UW)

W naszym wystąpieniu opowiemy o tych modelach dydaktycznych praktykowanych w Instytucie Kultury Polskiej, których istotnym elementem są działania poza Uniwersytetem, a często też poza Warszawą. Prezentacja na dwa głosy poświęcona będzie 1. zajęciom konwersatoryjnym i warsztatowym, prowadzonym w przestrzeni Warszawy (zarówno w instytucjach kultury, jak i w przestrzeniach takich jak osiedla mieszkaniowe i inne założenia urbanistyczne) 2. wypracowanej w IKP formule studenckich objazdów naukowych oraz 3. dydaktycznej nowości: czesko-polskiej szkole letniej w Jaromerzu.

12.45 – 13.00

dr Zoriana Rybczyńska – Interdyscyplinarność jako możliwość i wyzwanie (o koncepcji dydaktycznej „Kulturologii” (kulturoznawstwo UKU – Ukraiński Uniwersytet Katolicki, Lwów)

Na terenach byłego Związku Radzieckiego kulturologia jako dyscyplina naukowa ukształtowała się w warunkach kryzysu humanistyki sowieckiej w latach przełomu politycznego i zmian systemowych. Mimo tego, że kulturologia wyrosła z istniejących dziedzin humanistyki, początkowo postrzegano ją jako nową, nieskompromitowaną przez współpracę z reżimem dyscyplinę naukową, oferującą między innymi znacznie większe wolności badawcze oraz dydaktyczne. Jednak z płynem czasu można dostrzec, że to, co uważane było za alternatywny projekt akademicki, w praktyce uniwersyteckiej jawi się raczej jako swoisty kompromis między pozostałościami starego systemu oraz zalążkami systemu nowego. W wymiarze dydaktyki przejawia się to w postaci wciąż dominującego „kompilacyjnego” podejścia do układania programu studiów. Potrzebne są zmiany poprzedzone pogłębioną refleksją o współczesnej kondycji dyscypliny. W jaki sposób, po niemal 30 latach istnienia na uniwersytetach, zmieniła się tożsamość kulturologii jako specjalizacji akademickiej? W jakim kierunku kulturologia powinna się rozwijać w przyszłości? Jak, na przykład, teoretyczna analiza zjawisk kulturowych powinna być łączona z elementami zaczerpniętymi z animacji kultury? W jaki sposób krytyczną analizę dopełniać poprzez wprowadzenie zagadnień, związanych z wykorzystywaniem zasobów kulturowych (zarządzanie kulturą, przemysły kulturalne etc.)?

13.00 – 13.15

dr Joanna Tabor, „Sprawdzam!” – Zajęcia w terenie jako metoda autoweryfikacji kompetencji studentów filologii bałtyckiej (Zakład Bałtystyki UW)

Prezentacja dotyczyć będzie różnych form pracy w terenie (ekspedycje dialektologiczne i etnograficzne, seminaria wyjazdowe, współorganizacja festiwalu literackiego) studentów filologii bałtyckiej jako metody nie tylko świetnie wspomagającej standardowe nauczanie, ale przede wszystkim pozwalającej uczestnikom na autoewaluację nabytych kompetencji i umiejętności w nowym, poznawanym dopiero otoczeniu językowym i kulturowym. Zajęcia takie są także dla studentów okazją do weryfikacji poziomu kształcenia na kierunku oraz skuteczności dydaktycznej wykładowców Zakładu Bałtystyki. Wpływają też na poczucie przydatności zdobytej wiedzy w środowisku pozauniwersyteckim, co zwiększa motywację do dalszej nauki.

13.15 – 13.30

dr hab. Marzena Stępień – Interdyscyplinarność w logopedii – raport z pogranicza nauki i dydaktyki (Instytut Polonistyki Stosowanej UW)

Logopedia jest nauką wymagającą poruszania się w obszarze co najmniej trzech innych dyscyplin i dziedzin: lingwistyki (nauki humanistyczne), psychologii i pedagogiki (nauki społeczne) oraz medycyny (nauki o życiu). Czerpiąc z tych dziedzin, jest ona zarazem dyscypliną odrębną, gdyż w ciągu ostatnich 40 lat wypracowane zostały metody i techniki badawcze, a także sposób postępowania badawczego charakterystyczne właśnie dla logopedii. Każdy logopeda musi również zmierzyć się z zadaniami badawczymi. Bycie dobrym terapeutą mowy wymaga bowiem umiejętności postawienia hipotezy dotyczącej istoty oraz przyczyn trudności komunikacyjnych, zweryfikowania tej hipotezy poprzez odpowiednie działania diagnostyczne, adekwatnego zaplanowania i przeprowadzenia terapii, a także systematycznej oceny postępów w terapii i dostosowywania dalszych działań do wyników tej oceny. Takie wymagania stawiają pod znakiem zapytania tradycyjny system kształcenia, w którym wykładowca ma kontakt głównie z licznymi grupami studentów podczas wykładów czy ćwiczeń. Znacznie lepsza jest bowiem w tym wypadku taka organizacja kształcenia, dzięki której student więcej czasu poświęca na samodzielną pracę (indywidualnie lub w małej, kilkuosobowej grupie) pod kierunkiem wykładowcy, regularnie się z nim konsultując i przedstawiając wyniki podczas zajęć, w których uczestniczy większa liczba studentów (np. konwersatoriów). Podczas panelu opowiem, jak staramy się realizować ten postulat, poruszając się z konieczności w ramach obowiązujących standardów kształcenia.

13.30 – 13.45 Dyskusja

13.45 – 14.00 Przerwa kawowa

14.00 – 14.15

dr Piotr Kajak – Polski jako obcy 2.0 (Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców „Polonicum”, UW)

Referent przedstawi najciekawsze projekty związane z nauczaniem jpjo, realizowane w ostatnich latach w Centrum Polonicum, w tym ożywioną współpracę z ośrodkami zagranicznymi oraz liczne projekty FID.

14.15 – 14.30

dr hab. Martina Ivanová, dr Jasmina Suler-Galos, mgr Ana Marković, mgr Teresa Piotrowska-Małek, dr Milena Hebal-Jezierska, mgr Anna Jakubowska – Metody dydaktyczne stosowane w nauce języków słowiańskich w Instytucie Slawistyki UW

W referacie zostaną pokrótce przedstawione metody dydaktyczne stosowane podczas nauki języków słowiańskich w Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej. Szczególną uwagę poświęcimy metodzie wizualizacyjnej, komiksowej oraz pracy z tekstami autentycznymi, m.in. analizie tekstów literackich.

14.30 – 14.45

prof. dr hab. Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, prof. dr hab. Iwona Burkacka – Dla nas istnieją dwa światy: ten, zanim poznałyśmy postmillennialsów, oraz ten, który poznałyśmy dzięki nim. Nasz dydaktyczny restart wobec wyzwań nowego pokolenia studentów (Instytut Języka Polskiego UW)

Opowiemy o podejmowanych przez nas próbach uwolnienia się od kultury uczenia rodem z XIX wieku i otwarcia na rozpoznane przez nas potrzeby pokolenia urodzonego na przełomie XX i XXI wieku. Bohaterami naszego wystąpienia są nasi studenci. Tworzymy wespół z nimi "wspólnotę wiedzy", przyświeca nam idea wspólnego z nimi rozwiązywania problemów, a przez zaangażowanie ich w takie działanie – kształtowania wspólnej nam (mimo przynależności do różnych pokoleń i odmiennych kulturowych korzeni) inteligenckiej tożsamości, zaufania i otwartości we wzajemnych kontaktach. Zakładając, że to na nas spoczywa ciężar dostarczenia studentom inspiracji, aby rosły (czasem najpierw rodziły się) ich zainteresowania polonistyczne, badawcza ciekawość, naukowe fascynacje i praktyczne sprawności, wierzymy jednocześnie, że choć pełnimy w tych podróżach "ku wiedzy" rolę przewodnika, jesteśmy też pilnymi uczniami naszych studentów – uczymy się od nich innej wrażliwości, innego widzenia problemów, obcych nam umiejętności. Tymi doświadczeniami podzielimy się podczas panelu.

14.45 – 15.00 Dyskusja